| |
| |
Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια κρίσιμη περίοδο, κατά την διάρκεια της οποίας, η θρεπτική κατάσταση της μητέρας αποτελεί το κλειδί για την υγεία τόσο του νεογνού όσο και της ίδιας. Οι βασικότεροι παράγοντες που καθορίζουν την καλή θρεπτική κατάσταση της μητέρας είναι: η ομαλή αύξηση βάρους, η κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας τροφίμων και θρεπτικών συστατικών, η χρήση των κατάλληλων συμπληρωμάτων βιταμινών και ιχνοστοιχείων και η αποφυγή του αλκοόλ, του καπνίσματος και άλλων βλαπτικών παραγόντων.
Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης ο μεταβολισμός της μητέρας παρουσιάζει δραματικές μεταβολές, λόγω αλλαγών σε ορισμένες βασικές αναπαραγωγικές ορμόνες όπως είναι η γοναδοτροπίνη, η γαλακτογονίνη, η προγεστερόνη, η ιστραδιόλη, η ιστρόνη, η ιστριόλη, η προλακτίνη και η επινεφρίνη. Το ορμονικό περιβάλλον κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι μέγιστης σημασίας για την φυσιολογική ροή των θρεπτικών συστατικών στο έμβρυο. Η απορρόφηση του σιδήρου και του ασβεστίου αυξάνονται κατά την κυοφορία. Ο όγκος του αίματος αυξάνεται φυσιολογικά στην εγκυμοσύνη, κυρίως λόγω της αύξησης του όγκου του πλάσματος κατά 35-40%. Επίσης, μεγάλες αλλαγές συντελούνται στην νεφρική λειτουργία που σχετίζονται με αξιοσημείωτες μεταβολές στην έκκριση γλυκόζης, αμινοξέων και υδατοδιαλυτών βιταμινών.
Οι συστάσεις για την αύξηση βάρους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης θα πρέπει να είναι εξατομικευμένες, σύμφωνα με τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) της μητέρας πριν την εγκυμοσύνη (ΒΜΙ = βάρος/ύψος2), σύμφωνα με τον πίνακα του Institute Of Medicine (IOM, Πίνακας).
Ανάλογα με τον τύπο, την συχνότητα, την διάρκεια και την ένταση της, η άσκηση είναι δυνατόν να έχει ευεργετικές επιδράσεις για την μητέρα και το έμβρυο. Οι γυναίκες που δεν έχουν επιπλοκές κατά την κύηση, μπορούν να εκτελούν τακτική μέτριας έντασης άσκηση, ανάλογα με τις οδηγίες του γυναικολόγου. Δραστηριότητες που θεωρούνται γενικά ασφαλείς (σε μέτρια ένταση) είναι το περπάτημα, η κολύμβηση, το τρέξιμο και η αεροβική. Δραστηριότητες αντίθετα που δεν είναι γενικά ασφαλείς είναι τα παιχνίδια με μπάλα, η άρση βαρών, οι καταδύσεις, οι πολεμικές τέχνες και η αναερόβια άσκηση (sprint).
Οι επιπρόσθετες ενεργειακές απαιτήσεις για την έγκυο αφορούν βασικά το 2ο και το 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και ανέρχονται περίπου στις 300 Kcal/ημέρα. Ωστόσο, ο τελικός καθορισμός τους σχετίζεται άμεσα με τον προγεννητικό ΒΜΙ της μητέρας, τον ρυθμό αύξησης βάρους της και την φυσιολογική όρεξη της.
Οι επιπρόσθετες ενεργειακές απαιτήσεις για την έγκυο αφορούν βασικά το 2ο και το 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και ανέρχονται περίπου στις 300 Kcal/ημέρα. Ωστόσο, ο τελικός καθορισμός τους σχετίζεται άμεσα με τον προγεννητικό ΒΜΙ της μητέρας, τον ρυθμό αύξησης βάρους της και την φυσιολογική όρεξη της.
Τα δημητριακά, τα φυλλώδη λαχανικά και τα φρούτα, θα πρέπει να καταναλώνονται σε ημερήσια βάση, ώστε να καλύπτουν τις διατροφικές ανάγκες και να παρέχουν τις απαραίτητες φυτικές ίνες. Το κρέας, τα πουλερικά, τα θαλασσινά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί, είναι εξέχουσες πηγές πρωτεϊνών, σιδήρου, μαγνησίου και ψευδαργύρου. Απαραίτητη είναι επίσης η κάλυψη των αναγκών σε ασβέστιο και αυτό συνεπάγεται την ανάγκη για επαρκή κατανάλωση γαλακτοκομικών (γάλα, γιαούρτι και τυριά) ή τροφών εμπλουτισμένων σε ασβέστιο. Οι έγκυες χρειάζονται τουλάχιστον 8 με 10 ποτήρια νερού καθημερινά, προκειμένου να έχει το σώμα τους την σωστή ενυδάτωση. Γυναίκες που αποκλείουν από την διατροφή τους ορισμένες τροφές ή τροφικές ομάδες (πχ. φυτοφάγοι, με δυσανεξία στην λακτόζη κλπ.), θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συμβουλευτούν διαιτολόγο, προκειμένου να κάνει την θρεπτική τους αξιολόγηση και να τους συμβουλεύσει για υποκατάστατες τροφές αυτών που στερούνται.
Η κατανάλωση τεχνιτών γλυκαντικών ουσιών αντί της ζάχαρης στις συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες, δεν είναι απαγορευτική στην εγκυμοσύνη, αλλά απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Η ζαχαρίνη διαπερνά τον πλακούντα και εντοπίζεται στους ιστούς του εμβρύου και για τον λόγο αυτό, η χρήση της θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Η ασφαλής χρήση της ακεσουλφάμης-Κ έχει διαπιστωθεί από μελέτες σε πειραματόζωα. Η πρόσληψη ασπαρτάμης επίσης κρίνεται ασφαλής, αλλά προσοχή θα πρέπει να δοθεί από τις γυναίκες που πάσχουν από φαινυλκετονουρία.
Οι έγκυες δεν θα πρέπει να καταναλώνουν καθόλου αλκοόλ. Η κατανάλωση αλκοόλ κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει συσχετισθεί με ελλιπή ανάπτυξη, διανοητική καθυστέρηση, δυσκολίες εκμάθησης και σοβαρά ανατομικά προβλήματα στο βρέφος.
Η καφεΐνη εύκολα διαπερνά τον πλακούντα και επιδρά στον καρδιακό ρυθμό και στην αναπνοή του εμβρύου. Η κατανάλωση καφεΐνης σε διάφορες έρευνες έχει συσχετισθεί με ξαφνική αποβολή και χαμηλό βάρος γέννησης του νεογνού. Ακόμα, πειράματα σε ποντίκια που τους δόθηκαν πολύ μεγάλες δόσεις καφεΐνης οδήγησαν σε τερατογενέσεις, χωρίς όμως να έχουν αναχθεί τα συμπεράσματα αυτά και στον άνθρωπο. Γι’ αυτούς λοιπόν τους λόγους και η πρόσληψη της καφεΐνης κατά την κύηση θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη είναι ο καφές, η coca-cola και το τσάι.
Η καφεΐνη εύκολα διαπερνά τον πλακούντα και επιδρά στον καρδιακό ρυθμό και στην αναπνοή του εμβρύου. Η κατανάλωση καφεΐνης σε διάφορες έρευνες έχει συσχετισθεί με ξαφνική αποβολή και χαμηλό βάρος γέννησης του νεογνού. Ακόμα, πειράματα σε ποντίκια που τους δόθηκαν πολύ μεγάλες δόσεις καφεΐνης οδήγησαν σε τερατογενέσεις, χωρίς όμως να έχουν αναχθεί τα συμπεράσματα αυτά και στον άνθρωπο. Γι’ αυτούς λοιπόν τους λόγους και η πρόσληψη της καφεΐνης κατά την κύηση θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί. Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη είναι ο καφές, η coca-cola και το τσάι.
Η ναυτία και ο εμετός ή αλλιώς “η πρωινή αδιαθεσία”, είναι από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της εγκυμοσύνης. Ο έλεγχος αυτών των ενοχλήσεων στην έγκυο εξαρτάται από την δριμύτητα των συμπτωμάτων. Οι ήπιες περιπτώσεις συνήθως ανακουφίζονται εάν η έγκυος υιοθετήσει ελαφριά και τακτικά γεύματα, αποφεύγει τις δυσάρεστες οσμές, καταναλώνει αρκετά υγρά και αναπνέει φρέσκο καθαρό αέρα.
Η δυσκοιλιότητα είναι δυνατόν να εμφανιστεί κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, είτε εξαιτίας της πρόσληψης συμπληρωμάτων σιδήρου, είτε λόγω των φυσιολογικών πεπτικών μεταβολών στο διάστημα αυτό. Για την ανακούφιση της δυσκοιλιότητας, η έγκυος θα πρέπει να συμπεριλάβει στην διατροφή της τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες (όπως δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια και φρούτα), να αυξήσει την κατανάλωση υγρών και εάν είναι δυνατόν, να αυξήσει κάπως την δραστηριότητά της.
Ο διαβήτης κυήσεως αποτελεί μια επιπλοκή της εγκυμοσύνης που παρουσιάζεται συνήθως μετά την 24η εβδομάδα, σε ποσοστό περίπου 7% όλων των κυήσεων. Μακροπρόθεσμες μελέτες έχουν δείξει ότι, τα παιδιά γυναικών που εμφάνισαν διαβήτη κυήσεως, έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση και αυξημένο ΒΜΙ κατά την παιδική ηλικία. Ο διαβήτης κυήσεως δυσκολεύει συχνά τον τοκετό και αυξάνει την πιθανότητα καισαρικής τομής.
Η υπέρταση εγκυμοσύνης εμφανίζεται σε ποσοστό 8-10% των εγκύων. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για εμφάνιση υπέρτασης κυήσεως είναι η χρόνια υπέρταση, το ιστορικό προ-εκλαμψίας σε προηγούμενη εγκυμοσύνη, μικρή (<20>40 ετών) ηλικία της εγκύου, η παχυσαρκία και κάποιοι γενετικοί παράγοντες. Καμία θεραπευτική αγωγή δεν έχει αποδειχθεί πλήρως αποτελεσματική για την πρόληψη ή την καθυστέρηση της προ-εκλαμψίας. Μελέτες που συσχετίζουν την διάγνωση με την λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου καταλήγουν ότι αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται μόνο όταν η διαιτητική του πρόσληψη είναι πολύ χαμηλή.
Άλλες μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι συμπληρώματα των βιταμινών C και E, μειώνουν τον κίνδυνο προ-εκλαμψίας. Άλλες διαιτητικές παρεμβάσεις όπως ο περιορισμός του αλατιού, η λήψη συμπληρωμάτων μαγνησίου και ψευδαργύρου και η κατανάλωση λιπαρών ψαριών, δεν έχουν τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι βοηθούν.
Λόγω της ευαισθησίας που έχουν οι έγκυες αν εκτεθούν στους παθογόνους μικροοργανισμούς που μπορεί να περιέχονται σε κάποια τρόφιμα (όπως Salmonella, Helicobacter pylori, Shigella, Escherichia coli, Cryptosporidium, Listeria monocytogenes κλπ.), δεν θα πρέπει να καταναλώνουν μη-παστεριωμένους χυμούς, ωμά βλαστάρια ή μη-παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα. Θα πρέπει επίσης να μην τρώνε ωμά ή μισοψημένα κρέατα, αλλαντικά, πουλερικά, ψάρια και οστρακοειδή.
Λόγω της ευαισθησίας που έχουν οι έγκυες αν εκτεθούν στους παθογόνους μικροοργανισμούς που μπορεί να περιέχονται σε κάποια τρόφιμα (όπως Salmonella, Helicobacter pylori, Shigella, Escherichia coli, Cryptosporidium, Listeria monocytogenes κλπ.), δεν θα πρέπει να καταναλώνουν μη-παστεριωμένους χυμούς, ωμά βλαστάρια ή μη-παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα. Θα πρέπει επίσης να μην τρώνε ωμά ή μισοψημένα κρέατα, αλλαντικά, πουλερικά, ψάρια και οστρακοειδή.
